Apodos
Escribió Baltasar Gracián: Son comúnmente los apodos unas sutilezas prontas, breves relámpagos del ingenio, que en una palabra encierran mucha alma de concepto. Fórmase de muchas maneras: ya por semejanza, y cuando tiene el fundamento de alguna circunstancia especial son más ingeniosos.
En los pueblos y en las ciudades pequeñas, como Calatayud, se da la circunstancia de que quien en ellos habita conoce prácticamente al resto de la población o, como comúnmente se dice, conoce a todo quisqui. Situación recíproca que no se puede concretar si supone un don o una desgracia, pero el caso es que siempre se encuentra uno muy acompañado y arropado en los momentos difíciles, incluso, en ocasiones, más de lo que quisiera. Algunos de los vecinos de un pueblo o ciudad son capaces de conocer, con pelos y señales, vida y milagros del prójimo, su nombre y apellidos o, en su defecto, el apodo. Y ahí nos lleva este apartado, a los apodos, a los motes que nuestros paisanos han heredado de sus antepasados o han adquirido por sus condiciones físicas, laborales o morales.
Calatayud cuenta con un nutrido número de personas con mote, podría decirse que prácticamente toda la población tiene el suyo. Hace unos años un bilbilitano, Pedro Navarro el albarcas, tuvo la ocurrencia y la paciencia de recopilar todos o la mayoría de estos apodos y los dejó plasmados en un soporte nada habitual, una camiseta. La camiseta que otro bilbilitano, José Luis Izquierdo el Fite, proporcionaba todos los años en su bar del pasaje para conmemorar las fiestas de San Roque. De todas las camisetas que hizo, que fueron muchas y durante muchos años, la que gozó de más éxito fue ésta, la de los motes bilbilitanos. Fue tan solicitada por propios y extraños que hubo de repetir varias tiradas.
Así que, en nuestro afán de difusión, no dudamos ni un momento en solicitar a Pedro permiso y su listado de motes para darles publicidad en nuestra web y que perduren todo lo que sea posible en el tiempo, ya que con las camisetas se corre el riesgo de que la impresión se acabe borrando.
Como es de suponer en la relación que con tanto mimo Pedro elaboró no están todos los que son, pero casi, así que ahí tienen los motes con que nuestros paisanos han sido bautizados en las últimas décadas, seguro que conocen a alguno o se encuentran entre ellos. Y muchísimas gracias al Albarcas por recoger tan importante legado y al Fite por la genial idea de promocionarlo en el People a través de una camiseta.
NOTA. Es aconsejable que al leer los motes se coloque delante un artículo determinado, bien sea masculino o femenino. El apodo adquiere mayor énfasis y cobra toda su fuerza.
Abisinio | Carafí | Dientas | Malacara | Pascualones | Sabino |
Abogadete | Carafís | Dimitri | Malalana | Pastillas | Sabinos |
Abogado | Carajillo | Disparavivos | Malalegona | Pata | Sacacuadras |
Acolchao | Caramaco | Dubi | Malanda | Pata Piña | Sacamuelas |
Adán | Caramelo | Echacotos | Malavá | Patachula | Sacristana |
Adobero | Carancha | Electroloco | Malaya | Patallana | Salamusta |
Adovero | Carapalo | Elegante | Malboca | Patapiña | Salchichas |
Agonías | Caratortas | Empalmau | Malhuele | Patascortas | Salinero |
Agricola | Carcillas | Escalatorres | Malpijo | Patatas | Salmantino |
Aguador | Cardelino | Escobero | Malqueda | Patatero | SaludaTapias |
Aguamiel | Cardicos | Escopetero | Malva | Patatillas | Samarugas |
Aguantes | Cardos | Escori | Malviste | Patato | Sandaliero |
Agüelo | Cariñoso | Escote | Manager | Patillas | Santera |
Alejos | Carolina | Espada | Manas | Pava | Santerillas |
Albarcas | Carpanta | Esquilaburros | Manazas | Pavo | Santús |
Alejos | Carquiñón | Esquilador | Manco | Payaso | Sapostriste |
Alemán | Carrasco | Estirao | Mandangas | Pecho Oliva | Sardinero |
Aletos | Carrascos | Estudiante | Manejos | Pedrilla | Sarro |
Algarrobo | Carrete | Eustaquio | Mangas | Pegarroña | Sartenazos |
Alicayo | Carretillas | Eustaquios | Mangasdehumo | Pegoletas | Sartorio |
Alpargatero | Carroñero | Fabi | Mangos | Peinao | Sastre |
Altobeli | Cartilla | Fachenta | Manguero | Pelao | Secre |
Amaca | Cascarrín | Fachendica | Manin | Pelapobres | Segarra |
Amelas | Cascorro | Falaguera | Manines | Pelichin | Seisdedos |
Americano | Casqui | Falconeti | Manirrotas | Pelicilinas | Serrucho |
Andalia | Castellana | Fan | Manis | Pellejo | Seta |
Antoñicas | Castilla | Fanegas | Manisero | Peloblanco | Setilla |
Aprendiz | Cataban | Fanín | Manitasdeplata | Pelomalo | Sevilla |
Araña | Catalán | Fantomas | Manosnegras | Pelón | Siborobas |
Ardilla | Catalino | Farfan | Manotas | Pelos | Siete |
Arenero | Catanga | Farias | Mantas | Pelotas | Snupy |
Argeliano | Cateteras | Faroles | Mantecas | Peluchín | Sobaberas |
Argentino | Catín | Fau | Mantequillas | Peludo | Sobrestantes |
Arnaca | Cato | Favorito | Manticas | Pendejo | Sofio |
Aspirino | Catorceduros | Fayatas | Mantillas | Penicilinas | Somardón |
Astutillo | Cazuelo | Felillo | Manzanares | Peparroya | Sopas |
Atilanos | Ceballo | Feo | Manzanillas | Pepino | Sopetica |
Ave | Cebra | Festero | Manzanillo | Pepón | Sordillo |
Avispa | Cejas | Fideiro | Mañas | Pequeñaflor | Sosomán |
Babes | Cestero | Fifi | Maples | Perdigacho | Sotero |
Baboso | Chabodilo | Filemón | Marcachapas | Perdiguines | Suizo |
Badanas | Chaca | Filis | Marchas | Periches | Suto |
Bagones | Chachemalo | Filos | Mariconcillo | Perico | Tabano |
Bala | Chadovilo | Fisin | Marinaga | Pericote | Tachebko |
Bananero | Chamaco | Fite | Marien | Periodista | Tachún |
Banderillas | Chamorro | Fiti | Marqués | Periquin | Tacones |
Barbera | Chan chan | Fito | Marquitos | Perolo | Tajudo |
Barberillo | Chana | Flecha | Marteta | Perragorda | Talamoste |
Bareas | Changa | Foca | Martillos | Perruca | Tan |
Barinaga | Chano | Fogones | Martinete | Perruco | Tana |
Barojas | Chaparrillo | Fortuna | Marzo | Perules | Tanaco |
Barón | Chapique | Fosi | Maskali | Pescadilla | Tanito |
Barquinero | Chapiqués | Foso | Mataabuelas | Pescadillas | Tanque |
Barragán | Chaplin | Frascuelo | Mataburros | Pesetes | Tanquerin |
Barrate | Chaquetas | Fregaderas | Matacabras | Peseto | Tanquetín |
Barrates | Chaquetón | Freson | Matacán | Pesquete | Tañero |
Barrena | Charabes | Frichuela | Matachin | Pesquetes | Taquetin |
Barrenete | Charodilo | Frontis | Matacuras | Petan | Tara |
Barrenetes | Charoli | Fu | Matagatos | Peteneras | Tarraadellas |
Batas | Charolino | Fuche | Matagüelas | Petenero | Tartaja |
Baterías | Chata | Fuches | Matamoros | Peteta | Tarugo |
Benitillo | Chatillo | Fuchi | Mataperros | Petro | Tarzán |
Berzas | Chato | Fugi | Mataputas | Petroleos | Tastana |
Beteta | Chava | Fugitivo | Matarratas | Pibe | Tato |
Betos | Chavales | Fumanchú | Matas | Picamoras | Tejero |
Betunes | Che | Furoque | Matute | Picapleitos | Tembleques |
Bibiano | Chelin | Gafas | Mazagatos | Picarzo | Tendinitis |
Bicho | Chicarro | Galana | Mazorco | Picatostes | Tente |
Bienhecho | Chicharrón | Galeras | Mazuecos | Picazorras | Terrizos |
Bienpeinao | Chiche | Galleta | Mediometro | Picha | Tete |
Bilus | Chichetas | Gallinero | Medio padre | Pichabrava | Tia Bacha |
Blancanieves | Chichi | Gallinicas | Megunges | Pichatriste | Tia Poya |
Blanco | Chichino | Gallo | Mejela | Pichichi | Tigre |
Blanquillo | Chichorreros | Galochino | Melocotón | Pichin | Tijeras |
Blinca | Chicota | Galones | Melorzas | Pichinas | Tilano |
Blinca pozos | Chicotes | Gamba | Mene | Pichirona | Tinguitingui |
Bocadicos | Chila | Gambas | Meneitos | Pichona | Tinico |
Bocanegra | Chiles | Gamellones | Merengue | Piconera | Tinito |
Bocarancho | Chilimán | Gandúl | Mesías | Piejoloco | Tintin |
Bocarata | Chilimana | Gangrena | Michi | Pierres | Tio Cañas |
Boinaverde | Chimeneas | Garbancito | Mielgas | Pijote | Tio Dimas |
Bolas | Chimichimi | Garrachina | Mierga | Pikin | Tio Levaduras |
Boleros | Chinarro | Garramantas | Mikelos | Pilo | Tio Martón |
Bolillos | Chinche | Garramplas | Mil hombres | Pilongo | Tio Mocazos |
Bolo | Chinda | Garras | Mil usos | Piloto | Tio Palomas |
Bombillas | Chindo | Garrines | Miliki | Pingazorras | Tio Sevilla |
Bombón | Chino | Garrito | Milindres | Pingüino | Tio Zorra |
Bonetes | Chinto | Garroso | Miliquis | Pinkfloid | Tioalcalde |
Boni | Chipi | Garrote | Millonario | Pinocho | Tiovito |
Bonito | Chpiron | Garrotes | Mimoso | Pinpin | Tirillas |
Borde | Chiqui | Gasofas | Minero | Pinturillas | Tiritai |
Boris | Chiquilín | Gato | Mingoneti | Piñonero | Tiriray |
Borlines | Chiquín | Gato negro | Minino | Piñones | Tiritas |
Borobios | Chiquitín | Genis | Minuto | Pio | Tiroliro |
Bosaka | Chiquitón | Gertrudis | Miquelo | Piojo | Titi |
Botarate | Chiquitones | Getulio | Misicas | Pionadicas | Titiriti |
Botas | Chiquitos | Gildos | Misino | Piopio | Tito |
Botas buda | Chiripa | Giles | Mister | Piote | Tizas |
Botellas | Chiripas | Gili | Mocazos | Pipas | Tocacañas |
Boterín | Chirra | Gilito | Mochales | Piquiki | Tocata |
Botero | Chirrilla | Gilo | Mochete | Piquin | Tocatas |
Botonero | Chispa | Gitano | Mochi | Piraña | Tocorilo |
Botos | Chispo | Gocho | Mochilas | Pirata | Tola |
Breinet | Chisque | Goitos | Mocho | Pirindón | Tolines |
Brincapozos | Chita | Golin | Mochuelo | Pirini | Tolo |
Brise | Chivani | Golo | Mocodindón | Pirita | Tolomeo |
Brochas | Chongui | Goloto | Mocos | Pirógeno | Tolosabe |
Borzas | Choqui | Gordillo | Molbé | Pirracas | Tomate |
Bruja | Choriceros | Gordito | Mona | Pirrañas | Tonono |
Bruja | Chorizo | Gorras | Monevo | Pirri | Tope |
Brujo | Chorra | Gorrión | Monín | Pirulo | Topete |
Buda | Chorrachafá | Goya | Montenevao | Pisa Huevos | Topetero |
Buenachica | Chorrafria | Gripa | Moñigo | Piscinas | Tordillo |
Búfalo | Chorras | Groucho | Moñigos | Pistolas | Tordo |
Bufón | Chorré | Guaje | Moquita | Pistolo | Torero |
Bugui | Chorres | Guajira | Moquitas | Pititos | Torrefacto |
Bulcano | Chotacabras | Guajiro | Morcillica | Pitos | Torreta |
Burrero | Choto | Gualtrapa | Morcillo | Pituso | Torro |
Caballoloco | Chuchana | Guantes | Morcillos | Pizarrines | Totis |
Cabecica | Chuchete | Guarra | Morena | Platas | Totix |
Cabeza | Chufas | Guarro | Moreno | Plin | Trabuco |
Cabezaapostol | Chuflainas | Guermedino | Morenos | Plinio | Tragabalas |
Cabezabuque | Chules | Gugu | Morgan | Plumericos | Tragabolas |
Cabezacuadrada | Chuletas | Güigüi | Morgas | Po | Tragaduros |
Cabezamuelles | Chuleva | Guindi | Mori | Pobrezas | Tragalizas |
Cabezaválvula | Chuli | Guindilla | Moricos | Poca Ropa | Traganueces |
Cabezón | Chulis | Gurrión | Morline | Pocapena | Tragapanes |
Cabila | Chulo | Harris | Moro | Pocarropa | Tragavelas |
Cabra | Chumi | Higofresco | Moroño | Pocho | Trajineros |
Cabrericas | Chumino | Hilariones | Morrera | Pocholo | Trapos |
Cacahuete | Chupa Chus | Hippie | Morrete | Pochos | Tratritra |
Cacán | Churero | Hojalatas | Morretes | Poli | Tresorejas |
Cachacho | Churrero | Hojalateros | Morritos | Polirón | Trigeros |
Cache | Churrina | Hormiga | Morrochocho | Pollaboba | Triguero |
Cachelín | Chuseo | Hormigón | Morrodis | Polleros | Trigueros |
Caches | Chusqui | Hueco | Moca | Pollo | Trilero |
Cachibaches | Chute | Huesitos | Moscatel | Popeye | Trilin |
Cacho perro | Ciborro | Huevo | Mosquirre | Popi | Trillas |
Cachón | Cientocinco | Heredero | Mosquirri | Popono | Trinche |
Cachorro | Cincodedos | Hormiga | Mosquito | Porin | Trinquitrinqui |
Cachucheto | Cipote | Husitos | Mosquitos | Porras | Tripalimpia |
Cachucho | Ciriaco | Huevo duro | Motero | Porrin | Tripas |
Cachule | Cirilo | Inca | Motorista | Porrón | Tripis |
Cachupo | Ciruelo | Indio | Mudo | Posturitas | Tripitas |
Cachurra | Clarete | Iñiguete | Muerto | Potencias | Trolas |
Caco | Clarisa | Iru | Murciano | Potillas | Trompo |
Cacos | Clase | Isidrín | Murcielago | Potoño | Tronco |
Cagaamarillo | Clavelitos | J.R. | Murdoz | Potras | Tropas |
Cagaito | Cochito | Jabalí | Nakles | Pregonera | Tuercebotas |
Cagalatas | Cocotán | Jaijai | Nano | Prisco | Tuerto |
Cagalesnas | Cocotana | Jajaja | Naranjito | Provicnial | Turco |
Caganicos | Coito | Jalaco | Narigón | Provinciales | Tutú |
Cagarache | Colchonero | Jaña | Narugudo | Puche | Vaca |
Cagocho | Colchoneros | Jarabeño | Natillas | Puchero | Valderroña |
Cahito | Colicas | Jaril | Navajas | Puchini | Vale Vale |
Cahú | Colin | Jarque | Navarros | Pulga | Valenciano |
Caimán | Colina | Jarquina | Negreta | Puñohierro | Valencianos |
Caimanes | Colitón | Jaulín | Negrillo | Pura | Valiente |
Caipo | Colitón pelao | Jaulina | Negro | Purillos | Valvulina |
Caito | Collado | Javielito | Nene | Puskas | Vampiro |
Caja cerillas | Collao | Jeta | Nenetes | Puticas | Varillas |
Cajonetes | Colorao | Jirafa | Nenin | Queletos | Vasco |
Calabacicas | Comín | Jovito | Nete | Quinito | Veintiuna |
Calabres | Conejo | Jodanes | Netol | Quintin | Velas |
Calamochito | Confites | Jolán | Nielga | Quintina | Venada |
Calangana | Conino | Jordana | Nin | Quinto | Venao |
Calanganas | Conoga | Juan XXIII | Nino | Rabal | Verde |
Calcilla | Copito | Juanazas | Niño | Rabales | Vergelero |
Calcio | Cordeleros | Juanazos | Niñonera | Rabases | Vigotilla |
Café | Cordobés | Juanillo | Nocho | Rabatín | Viki |
Calí | Coritón | Juanimedio | Noguerillas | Rabosa | Vili |
Califa | Coronete | Jubito | Ñoño | Rallón | Villano |
Calín | Coronica | Julcano | Ojazos | Rambo | Villarroya |
Calonge | Corre corre | Junco | Ojitos | Ramico | Villarroyas |
Calzoncillito | Correa | Junqui | Ojobarro | Ramicos | Virgen |
Calzones | Correveidile | Kinkón | Ojotaba | Ramone | Viriato |
Calzorrilas | Corto | Kotufo | Ojotriste | Ran Ran | Virus |
Camero | Corzo | La larga | Once | Rana | Visoleteas |
Camilla | Coscarana | Lagarto | Oncechorretes | Raplas | Vito |
Caminero | Coscurro | Lanterilla | Onceduros | Rascapieles | Vitorino |
Camisa blanca | Cosdodias | Lastón | Onza | Raspa | Vitorio |
Camisillas | Cosica | Latillas | Orejas | Rasputín | Vivencias |
Cana | Costurero | Lauri | Orejas de Burro | Rafa | Vivi |
Canario | Cota linda | Lechuga | Orejicas | Ratón | Vividor |
Candelas | Cotabardo | Legañosa | Orejudo | Ratona | Vulcano |
Candiles | Cotan | Legionario | Osito | Ratonero | Yagüe |
Caneja | Cotán | Leilán | Ovejero | Ray | Yepero |
Canelo | Cotas | Lejía | Pachaco | Rayo | Yesquero |
Canete | Cotasanta | Leke leke | Pachago | Rayon | Zagalón |
Cangrena | Cotazos | Lendakari | Pachín | Rebelde | Zalagardas |
Canica | Cotero | Lentejillas | Pachito | Recio | Zamacotán |
Caniches | Cotorrilla | Lerín | Pacho | Reford | Zamorana |
Canillas | Cotorrita | Letrinas | Pachurrin | Regoldabilletes | Zamoreta |
Cansado | Cuacua | Llevadura | Pacolavia | Regoldaduros | Zapatera |
Cantamisas | Cuantes | Limarzo | Padilla | Repeinao | Zapaterino |
Cantaré | Cuanto antes | Litri | Padre Pun | Replegafrios | Zapatero |
Cantarero | Cuatreno | Lloricas | Pairo | Requete | Zapatiesto |
Cantera | Cucarro | Lobo | Paisa | Reverte | Zapatillas |
Cantinflas | Cuchero | Locatigüiski | Paisas | Revistas | Zapatillo |
Canú | Cuchichive | Locutor | Pajalarga | Ribotero | Zapatones |
Canus | Cuchilloloco | Lolo | Pajana | Rifles | Zaque |
Canuto | Cucho | Longuines | Pajarito | Rigodón | Zaragardas |
Cañamaque | Cuco | Loreti | Pajaritos | Robapatos | Zaragozilla |
Cañamón | Cuervo | Lotín | Pajas | Robatrigos | Zaragozillas |
Cañarota | Culopato | Lunares | Pajero | Roche | Zarandas |
Cañitabrava | Cundo | Lupino | Pajeros | Roches | Zarandillas |
Capador | Curín | Luskas | Pajolero | Rojizo | Zarandillos |
Capatazas | Currillo | Lute | Pajuá | Rokefeler | Zarpas |
Capellán | Currillos | Ma | Palomino | Romances | Zarrias |
Capellanes | Currito de la cruz | Macarte | Palomo | Romani | Zarzalejos |
Capi | Curroi | Machaco | Pan | Romanones | Zazapatillas |
Capullo | Curtis | Machero | Pana | Romo | Zepo |
Cara | Cusculina | Machin | Panderetero | Rompetechos | Zorrapas |
Cara palo | Cus-cus | Machonegro | Pandereteros | Rompetrallas | Zorrico |
Caraabante | Custodios | Machote | Pandereto | Roñas | Zorrillas |
Carabal | Dalton | Madalenas | Paneta | Roñicas | Zorritoplateao |
Caraban | Danones | Maderas | Panki | Royo | Zorro |
Carabantes | Decidido | Madriles | Pantalones | Rufo | Zurrutero |
Caracaballo | Delfito | Magritas | Panto | Rufos | Zurruto |
Caracatre | Descargacarros | Magü | Pantós | Rumasa | |
Caracol | Diablo | Maito | Papelinas | Rumiantes | |
Caracola | Diapositivas | Makeigan | Papi | Ruso | |
Caracoles | Diecisiete | Maki | Pardillo | Rute | |
Caraculo | Dieguitos | Malaboca | Pascualon | Sabanero |